con tườu

Nhân đọc bài "Tháng Năm"  dịch thơ của Apollinaire, có người hỏi: "Trong bài dịch Bùi Giáng viết con tườu, nghĩa là con khỉ phải không?"

Thưa đúng thế, hai câu sau đây:

Một con gấu một con tườu

Một con chó chạy sau lừa kéo xe

là dịch từ hai câu Pháp văn:

Un ours un singe un chien menés par des tziganes

Suivaient une roulotte traînée par un âne

A, lâu lắm rồi mới gặp lại hai chữ con tườu này. Thường nó được dùng theo nghĩa xấu thì phải. Nhưng trong câu thơ dịch ở đây, nó chỉ có nghĩa giản dị là con khỉ. Tìm xem trong mấy cuốn tự điển Việt Nam không thấy, ngoại trừ cuốn tự điển của Hội Khai Trí Tiến Đức có ghi: "Tườu. Tiếng gọi con khỉ."

photo National Geographic

Sau đây, hãy thưởng thức bản dịch tuyệt vời bài thơ "Mai" của Apollinaire:

 photo dtr 2012

Tháng Năm Dạo thuyền xuân sắc tháng Năm Giai nhân đầu núi xa xăm ngóng về Thuyền trôi cách biệt hai bề Ai xui liễu khóc đầm đìa bờ ao Vườn cây ngưng cóng hàng hàng Cánh hoa thắm rụng như làn môi ai Ven sông đường đỏ dặm dài Bước chân du nhạc hình hài hoang liêu Một con gấu một con tườu Một con chó chạy sau lừa kéo xe Từ đâu tiếng địch vọng về Rập rình quân nhạc đã lê thê chìm Tháng Năm về điểm sơn xuyên Trên tàn phế dựng muôn nghìn thảo hoa Cành miên liễu, gió la đà Rì rào lau trúc nụ ngà khỏa thân Bùi Giáng dịch ("Nhà sư vướng lụy", Nxb Văn Học, trang 146).

Mai Le mai le joli mai en barque sur le Rhin Des dames regardaient du haut de la montagne Vous êtes si jolies mais la barque s'éloigne Qui donc a fait pleurer les saules riverains Or des vergers fleuris se figeaient en arrière Les pétales tombés des cerisiers de mai Sont les ongles de celle que j'ai tant aimée Les pétales flétris sont comme ses paupières Sur le chemin du bord du fleuve lentement Un ours un singe un chien menés par des tziganes Suivaient une roulotte traînée par un âne Tandis que s'éloignait dans les vignes rhénanes Sur un fifre lointain un air de régiment Le mai le joli mai a paré les ruines De lierre de vigne vierge et de rosiers Le vent du Rhin secoue sur le bord les osiers Et les roseaux jaseurs et les fleurs nues des vignes Apollinaire