mùa xuân đầu tiên

Mấy hôm nay tôi nghe đi nghe lại bài Mùa Xuân Đầu Tiên của Văn Cao.

Bài này tôi nghe và thích đã lâu, từ lần đầu tiên mấy chục năm về trước.

Nghe nhạc thấy hay, trước hết là ở âm điệu. Sau đó là ở lời lẽ và ý nghĩa bài ca.

Âm điệu bài này thể hiện ngay tự câu đầu: Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về. Suốt cả bài, nhạc điệu cứ quấn quýt mãi trong tám kí hiệu này thôi.

Còn về lời lẽ thì là cả một bài thơ đẹp. Với vài ba điệp khúc trong vắt, đơn sơ, thắm thiết.

Nhưng một hôm tôi bỗng giật mình, vì chợt thấy mình không hiểu gì nữa cả.

Ngay cả cái nhan đề bài hát cũng thật lạ lùng. Sao lại đầu tiên?

Nghe tiếp:

Mùa bình thường mùa vui nay đã về

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên

Thế nào là mùa bình thường? Thế nào là mùa vui? Sự thể gì đã xảy ra khiến cho: Mùa bình thường mùa vui nay đã về?

Mùa xuân của Văn Cao không có lá xanh hoa nở. Mà lại về cùng với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông và một trưa nắng vui.

A sau đây, nhạc sĩ thổ lộ cho ta biết đôi điều thầm kín:

Người mẹ nhìn đàn con nay đã về

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên
Nước mắt trên vai anh, giọt sưởi ấm đôi vai anh
Niềm vui phút giây như đang long lanh

Bao nhiêu năm qua các con lưu lạc phương nào mà hôm nay mới trở về gặp mẹ? Từ ngày đàn con ra đi, tóc mẹ còn xanh, mẹ từng giờ mơ ước ngày đoàn tụ. Bây giờ tóc mẹ đã trắng như bông, ngày mơ ước ấy lần đầu tiên đang đến rồi chăng. Mùa xuân vui. Vui quá sức chịu đựng đến nỗi nước mắt rơi lã chã, sưởi ấm đôi vai người phiêu dạt.

Ôi, khoảnh khắc thiêng liêng!

Ôi giờ phút yêu quê hương làm sao trong xuân vui đầu tiên

Ôi giờ phút trong tay anh đầu tiên một cuộc đời êm ấm
Từ đây người biết quê người
Từ đây người biết thương người
Từ đây người biết yêu người

Tưởng như rõ ràng dễ hiểu quá rồi, phải không? Nhưng nghe đến đoạn sau cùng, tôi lại đâm ngờ:

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về

Mùa bình thường, mùa vui nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy xưa có về đâu
Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng thôi hôm nay mênh mông.

Nhà thơ muốn nói gì với chúng ta khi viết: Mùa xuân mơ ước ấy xưa có về đâu?

Con người nghệ sĩ tài hoa ấy, bị trù dập gần suốt cả cuộc đời sau vụ Nhân Văn Giai Phẩm (1956), khi sáng tác bài Mùa Xuân Đầu Tiên này, năm 1976, muốn nhắc nhở điều gì với chúng ta?

Gần 40 năm đã trôi qua kể từ biến cố mùa xuân 30 tháng Tư năm 1975, càng lắng nghe bài nhạc của Văn Cao, tôi càng cảm nhận một tiếng buồn vô hạn, nức nở, khôn nguôi.

***

Phụ lục


Văn Cao (1923-1995)

 

https://www.youtube.com/watch?v=Elb7_aKr4Aw

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về
Mùa bình thường mùa vui nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên
Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng vui cho bao tâm hồn.

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về
Người mẹ nhìn đàn con nay đã về
Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên
Nước mắt trên vai anh, giọt sưởi ấm đôi vai anh
Niềm vui phút giây như đang long lanh.

https://www.youtube.com/watch?v=L477onONr5A

Ôi giờ phút yêu quê hương làm sao trong xuân vui đầu tiên.
Ôi giờ phút trong tay anh đầu tiên một cuộc đời êm ấm.
Từ đây người biết quê người
Từ đây người biết thương người
Từ đây người biết yêu người.

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về
Mùa bình thường, mùa vui nay đã về.
Mùa xuân mơ ước ấy xưa có về đâu
Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông
Một trưa nắng thôi hôm nay mênh mông.

(1976)