ngược xuôi xuôi ngược

Quanh quẩn mãi giữa vài ba dáng điệu,
Tới hay lui vẫn chừng ấy mặt người. (1)

Quanh quẩn, quẩn quanh. Tới lui, lui tới. Qua lại, lại qua... Trong tiếng Việt từ xưa vẫn có cách nói ngược xuôi, xuôi ngược như vậy. Ý nghĩa như nhau, chỉ tùy theo nhu cầu âm điệu trong câu nói hoặc quy luật bằng trắc trong bài thơ mà tự do biến đổi.

Tuy nhiên, có nhiều từ ngữ người Việt chỉ dùng theo một chiều thôi, chẳng hạn: đơn giản, bảo đảm, khai triển.

Bỗng một hôm, "người ta" đồng loạt nói đảo ngược những chữ này thành: giản đơn, đảm bảo, triển khai.

Có người bảo: Ồ, có sao đâu! Vẫn hiểu mà.

Có người cất tiếng than "nỗi buồn tiếng Việt".

Có ai tự hỏi: Cớ sao, thình lình, một sớm một chiều, bỗng chốc, cùng lúc, hùa nhau nói xoay ngược trở lại như vậy?

Lạ nhất là cách xoay ngược thành xuôi, lại bắt chước nói y hệt như người Tàu ở tận phương Bắc xa xôi!

Cùng với hiện tượng lộn ngược tiếng nói này:

... một đất nước chìm đắm trong một chế độ độc tài đen tối,
... một dân tộc đày đọa lầm than,
... một xã hội đầy dẫy bất công gian trá,

Nguồn BBC tiếng Việt: Saigon ngược xuôi

Đó là hiểm họa mất nước ngày càng rõ rệt.

Bây giờ kẻ ngược người xuôi,
Biết bao giờ lại nối lời nước non. (2)

Chú thích

(1) Thơ Huy Cận, Lửa thiêng, Hà Nội, 1940.
(2) Nguyễn Du, Truyện Kiều.