lưỡi gỗ và cá rô cây

Sáng nay đọc báo, gặp một bài ngắn nói về nguồn gốc thành ngữ "langue de bois" trong tiếng Pháp.

Tôi đang ngần ngừ giữa hai cách dịch sang tiếng Việt: hoặc là "lưỡi gỗ" hoặc là "lưỡi cây".
Dịch là "lưỡi cây" có lẽ thích hợp hơn, vì hai lí do.
Lí do thứ nhất: trong tiếng Việt đã có câu "Bắc Kì ăn cá rô cây". (1)
Lí do thứ hai: thành ngữ "langue de bois", theo như bài báo, vốn bắt nguồn từ bên Nga. Vào đầu thế kỉ XX, dưới thời quân chủ chuyên chế Nga hoàng, trước cách mạng tháng mười 1917, "langue de bois" chỉ một bài diễn văn "cứng như củi", nghĩa là rỗng tuếch. Lúc đầu, thành ngữ này viết là "langue de chêne", tức là "lưỡi sồi". Sau đó, vào những năm 1970, ở Ba Lan nổi dậy phong trào Solidarność tranh đấu cho dân chủ tự do chống lại Liên Xô Viết, và thành ngữ "langue de chêne" (lưỡi sồi) mới biến thành "langue de bois" (lưỡi cây) rất phổ biến ở Pháp từ những năm 1980.

Nhưng "lưỡi gỗ" đã trở thành thông dụng ở Việt Nam.

“Lưỡi gỗ” là từ ngữ của Tướng CSVN Trần Ðộ đã dùng để chỉ cách “nói lấy được” trong chế độ Cộng Sản. Trong tập “Nhật Ký Rồng Rắn” Trần Ðộ đã viết: “Nổi bật lên là một bộ máy độc đoán, độc tài toàn trị, đàn áp thẳng tay các ý kiến khác. Có một đội ngũ ‘lưỡi gỗ’ rất đông đảo, chuyên ‘ngụy biện’, ‘nói lấy được,’ ‘nói bừa bãi,’ ‘nói trắng trợn,’ bất chấp lẽ phải, đạo lý và cả luật pháp, và có lúc dùng thủ đoạn như ‘lưu manh.’” (trang 58) (2)

Thử tìm trên Google xem người ta giải thích câu "Bắc Kì ăn cá rô cây" ra sao.

Đọc "câu hỏi" và "câu trả lời" dưới đây, không khỏi "quỷ khốc thần sầu".

Câu hỏi
Tại sao "bắc kỳ ăn cá rô cây ăn nhầm lựu đạn chết cha bắc kỳ"? Mà hok phải nam kỳ hay trung kỳ?
Câu trả lời hay nhất
Thành viên kể từ: December 04, 2011
Công Dân Việt Nam đã trả lời 3 năm trước
Đó là câu tuyên truyền của những thành phần phản động, sống lưu vong ở nước ngoài, và một số phần tử cực đoan trong nước muốn chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc VN- Chống phá Nhà Nước VN. Em còn nhỏ tuổi không lo học hành, trau dồi tri thức, xác định lí tưởng sống ... mà cứ đi a dua, học đòi , ăn nói cẩu thả chị e là không tốt đâu. Kỳ nào cũng là con người, cao hơn nữa đều là người trong 1 nước. Bác Hồ gọi thân thương đó là Đồng Bào. Xoá câu hỏi này đi em. Chị vẫn mong em trưởng thành hơn, nếu muốn thi Điện Ảnh thì cần phải có Đạo Đức Tốt mới XD đc 1 hình ảnh vững vàng.
Chúc em cao hơn và dài ra!
Bên cạnh tên người viết câu trả lời (kí tên Công Dân Việt Nam) là hình một lá cờ đỏ sao vàng (3):

Thật không ngờ mấy chữ "lưỡi gỗ" này lại có nhiều dây mơ rễ má với tiếng Việt như vậy.

Từ con "cá rô cây" cho tới cái "lưỡi gỗ", từ cách mạng tháng mười 1917 tới XHCN 2014, dân ta vẫn phải kêu trời như tiếng than của Tản Đà, gần 100 năm về trước:

Cũng bởi thằng dân ngu quá lợn,
Cho nên quân nó dễ làm quan.

Chú thích

(1) http://www.saigonocean.com/gocchung/html/Bich-CaRo.htm
(2) http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=170547&zoneid=97 - .VIXFaMZzOdM
(3) https://vn.answers.yahoo.com/question/index?qid=20140831131053AAphbjd